Esmer Irk

·        Kökeni ve yayılma alanı:

Anavatanı İsviçre'dir.Bos Taurus Brachiceros grubundandır.Bu ırk İsviçre'de 1000 yıldan beri saf olarak yetiştirilmektedir.İsviçre'de bu ırkın saflığının asırlar boyu devam ettirilmesine özel bir önem gösterilmiştir.Soy kütüğü kayıtlarının düzenli olarak tutulması ve ırkın bütün dünya ülkelerinde reklamının yapılmasında 1897 yılında kurulmuş olan "İsviçre Esmer Irkı Yetiştiricileri Derneği" çok büyük rol oynamıştır.Bu dernek 1928 yılında beri soy kütüğüne kayıtlı hayvanların süt verimi kontrollerini düzenli bir biçimde yürütmektedir.

İsviçre Esmer ırkı İsviçre'nin daha çok orta,doğu ve kuzey bölgelerinde yetiştirilmekte olup bu ülkedeki sığır varlığının %25 i soy kütüğüne kayıtlıdır.İsviçre Esmeri İsviçre'nin bir dağ sığırı olmasına rağmen ekvatoryal bölgelerin tropik ve subtropik kuşaklarından Avrupa'nın Kuzey ucuna ,İtalya'nın deniz kıyılarından Meksika ve Peru'nun 4500 metreye varan yüksekliklerine kadar değişik iklim ve coğrafya bölgelerinde başarı ilşe yetiştirilmektedir.Bu özellikleri ,onların geniş ve değişik iklim ,bakım ve beslenme şartlarına uymaktaki yüksek kabiliyetlerini ve konstitusyonlarının sağlamlığını ortaya koymaktadır.

İsviçre esmer ırkı tüm Avrupa ülkelerinde geniş ölçüde yayılmıştır.Buralarda yetiştirildikleri ülkelere göre İtalya Esmeri,Alman Esmeri,Romanya Esmeri gibi değişik isimler almıştır.Aslında bütün bu gruplar İsviçre Esmer genotipi taşımakta,ancak yetiştirildikleri bölgenin talep ve özelliklerine göre yetiştirmede teferruat niteliğindeki farklar bulunmaktadır.

·        Türkiye'de yayılması:

Türkiye'de İsviçre Esmer ırkında kok almış muhtelif sığır grupları bulunmaktadır. Türkiye'de Esmer ırk yetiştiriciliği Cumhuriyetin ilanından hemen sonra 1925 yılında başlamıştır.O yıllarda yerli sığır ırkları ile Batı ülkelerinin geliştirilmiş kültür ırkları arasında melezlemeler yapılmak suretiyle yerli sığır varlığının kalıtsal gücünün süt,et ve iş verimlerinin arttırılması gereğine inanılmıştır.Türkiye'nin coğrafi,ekonomik ve kültürel şartları dikkate alınarak dağ ırklarının Türkiye için daha uygun olacağı görüşüne dayanarak kökenini İsviçre Alplerinden alan Esmer ve Simmental ırklarının ithal edilmesi üzerinde karara varılmıştır.Nitekim 1925 yılında Avusturya'dan 2 erkek 14 dışı Montofon sığırı Karacabey Harasına getirilmiştir.Hara'da bu şekilde saf kültür ırkı yetiştiriciliğine başlanılmıştır.Aynı zamanda Haranın yerli materyali olan ve esasını boz ırkın teşkil ettiği sığırların Montofona çevirme melezlemesi çalışmalarına da girilmiştir.1935 ve 1947 yıllarında Avusturya ve İsviçre'den 6 erkek 40 dişi Esmer sığır yine Karacabey Harasına getirilerek onarıcı saf ırk yetiştiriciliği takviye edilmiştir.Burada bir noktaya dikkat edilmesinde yarar vardı.İlk gelen grupların Montofon olmaları nedeniyle halkımız bu ismi benimsemiş ve sonradan İsviçre ve diğer bazı ülkelerden Esmer ırk hayvanlar getirildiği halde Montofon,Yarımkan Montofon,Karacabey Montofonu deyimleri günümüze kadar kullanılagelmiştir.Aslında Türkiye'de melezleme ile meydana getirilmiş yeni ırka Montofon yerine Ege,Marmara ve İç Batı Anadolu eşiğinde Boz ırktan meydana gelenlere Batı Anadolu Esmeri;Orta Anadoluda Yerli Karadan meydana gelenlere Orta Anadolu Esmeri ve Doğu Anadoluda Doğu Anadolu Kırmızısından meydana gelenlere Doğu Anadolu Esmeri adı verilebilir.Bununla beraber bütün bunlara hakim olan Esmer genotipidir. Ve büyük ölçüde karışmalarda olduğundan tümüne Türk Esmeri denilmesi en uygundur.

İlk ithalatın yapıldığı yıllarda Bursa ve Balıkesir Bölgelerindeki halk hayvanlarının melezleme ve ıslahı çalışmalarına başlanılmıştır.Bugün Batı Anadoluda yaygın olarak bulunan ve Türkiye'nin her tarafında aranan bir ırk haline gelen Türk Esmer sığırlarının büyük çoğunluğu işte bu ilk ithallere dayanmaktadır.1958 yılından bu yana değişik ülkelerden gerek resmi kuruluşlar gerekse özel firmalara sayıları bir hayliyi bulan esmer sığırlar ithal etmişlerdir.Son istatistiklere göre Türkiye'de her yaştan 2.7 milyon saf ve melez sığır bulunduğu anlaşılmaktadır.

·        Fiziksel özellikler:

Esmer ırkta renk,değişik tonda olmaz üzere esmerdir.Gümüşi griden siyaha yakın koyu esmer tonuna kadar değişir.Sırtta açık renkte bir ester çizgisi vardır.Kulak içindeki tüyler çoğunlukla uzun ve beyazdır..Burun ucu kuyruk ucu dil ve boynuz uçları siyahtır.Vücut yapısı sağlam kuvvetli adaleli iri ve vücut bölgeleri arasındaki uyum çok düzgündür.Vücut ağırlığı 6000 kg dır.Memem yapısı ve memenin karın duvarına bağlantısı uygun ve kuvvetlidir.

·        Fonksiyonel özellikler:

Esmer ırkta süt verimi onun kombine verimlerinin basında gelir.Son yıllarda iş verimi önemini tamamen yitirmiştir,et verimi yönünden ise önemi giderek artmaktadır.Bu ırkta laktasyon süt verimi Avrupa ülkelerinde 3500-4000 kg Amerika'da 4000-5000 kg arasında ,sütteki yağ oranı da %3.8 civarındadır.Süt veriminin yükselmesiyle sütteki yağ oranı bir miktar azalır.Türkiye'de bu ırk hayvanların süt verimleri 3000 kg süt yağı oranı ise %3.7 civarındadır .Yerli ırk ile melezleme yapıldığında süt verimi birinci melez kuşakta yerli ırka göre %60 artma gösterir.Bu nedenle halk tarafından melezler her yerde aranır.

İsviçre'de yapılan çalışmalara göre vadilerden itibaren dağlara doğru çıkıldıkça hayvanların süt verimlerinde azalma olmaktadır.Bu çalışmalar göstermiştir ki ,deniz yüzeyinde 800 metreye kadar olan yerlerde süt verimi 4400 kg olduğu halde ,800-1200 metrelerde 3700 kg,1200-1600 metre yükseklilerde ise 3600 kg kadar bulunmuştur.

Esmer ırk sığırlarda et verim yönü son yıllarda giderek daha fazla önem kazanmaktadır..Esmer ırk hayvanlar yüksek besi kabiliyetine sahiptirler.Doğumdan itibaren devamlı besiye alınan erkek hayvanlar 500 kg ağırlığa ulaştıklarında kesime sevk edilmektedirler.17-18 aylık beside günlük ortalama 900 gr bulan ağırlık artışı ile besiyi sürdürmektedirler .Melezler yani Türk Esmerlerinde günlük ağırlık artışları saflardan daha yüksek bulunmuştur

·        Dayanıklılık ve iklime uyma:

Esmer ırk sığırların dünya yüzeyinde geniş bir alana yayılmaları ve buralarda başarı ile yetiştirilmeleri bunların değişik iklim bakım ve besleme şartlarına uyma kabiliyetlerinin yüksek olduğunu göstermektedir.Yapılan bilimsel araştırmalar Esmer ırklarının diğer kültür ırklarına göre güç şartlara daha dayanıklı olduğunu göstermiştir.Nitekim Türkiye'de Ege bölgesinden Kars yöresine kadar değişik çevre ve şartlarda başarı ile yetiştirilmektedir.Bu ırkta buzağıların doğum ağırlığı diğer ırklara göre daha yüksektir.Ancak bu bir bakıma güç doğumların fazlalığı nedeniyle bir sakınca olarak ortaya çıkmaktadır.Yerli inekler ufak yapılı olduklarından Esmer boğalarla melezlemeden doğan yavruları genellikle ineğe göre daha büyük olduğundan güç doğumlara daha sık rastlanır.